Pasifik’te gerilim: Çin’den Tayvan’a gözdağı

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Temsilciler Meclisi'nin eski başkanı Nancy Pelosi’nin 2022 yılının başında Tayvan’a yaptığı ziyaretle tırmanan gerilim, Çin'in bugün gerçekleştirdiği dev tatbikatla yeniden gündemde.

Pelosi'nin Tayvan ziyaretiyle ada çevresinde zaman zaman büyük askeri tatbikatlar yapan Çin, bu kez de adanın etrafını savaş gemileri ve uçaklarla dokuz farklı noktadan çevreledi. Pekin yönetimi, iki yıl içinde gerçekleştirilen dördüncü büyük tatbikatı "Tayvan’daki ayrılıkçılara sert bir mesaj" olarak nitelendirdi. "Sert bir uyarı" Çin Halk Kurtuluş Ordusu (PLA) Güney Cephesi Komutanlığı tarafından yapılan açıklamada, “Joint Sword-2024B” ismi verilen tatbikatın Tayvan’ın kuzey, güney ve doğu bölgelerinde gerçekleştirildiği ifade edildi. Açıklamaya ve Pekin tarafından paylaşılan haritaya göre tatbikat, Tayvan çevresindeki dokuz kilit bölgede gerçekleşti. Tatbikatın Pazartesi akşam saatlerinde sona ereceğini duyuran Pekin, yakın zamanda yeni bir büyük tatbikat yapılıp yapılmayacağına dair detay paylaşmadı. "Tatbikat, ayrılıkçı faaliyetlerde bulunan Tayvan bağımsızlık güçlerine sert bir uyarıdır" denilen açıklamanın devamında, tatbikatın ayrıca "devlet egemenliği ve bütünlüğünü korumak için meşru ve gerekli bir operasyon" olduğu ifade edildi. Çin’in başlattığı tatbikata karşı Tayvan Savunma Bakanlığı ve Sahil Güvenlik de kendi güçlerini alarm konumuna soktuklarını açıkladı. Ulusal Güvenlik Konseyi de Çin’in tatbikatı nedeniyle toplandı. Tayvan'daki yönetimin lideri Başkan Lai Ching-te, Pekin'in başlattığı tatbikatı kınayarak tatbikatın "bölgesel barış ve huzuru baltalamayı" amaçladığını kaydetti. Tayvan Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Joseph Wu da, söz konusu tatbikatın Birleşmiş Milletler sözleşmesine aykırı olduğuna dikkat çekti. Propaganda videosunda dikkat çeken detay PLA Güney Cephesi Komutanlığı tarafından yayımlanan tatbikatın propaganda videosu da gündemde. Animasyon şeklinde yapılan videoda, savaş uçakları ve gemilerinin adayı abluka altına aldığı anlar simüle edilirken aynı zamanda Tayvan Devlet Başkanı Lai’nin kulaklarının şeytan kulağı gibi resmedilmesi de dikkat çekti. ABD’den itidal çağrısı ABD, Çin’in dördüncü tatbikatını “haksız” bulduğunu vurgulayarak Pekin’e “itidalli davranma” çağrısında bulundu. ABD Başkanı Joe Biden ve yönetimi, Washington’un bölgedeki gelişmeleri yakından takip ettiğini açıkladı. Mayıs ayında göreve başlayan Tayvan’ın yeni Devlet Başkanı Lai Ching-te geçen hafta yaptığı Ulusa Sesleniş konuşmasında Pekin’in Tayvan üzerinde hiçbir hakkı olmadığını vurgulamış, Çin ise Lai’nin konuşmasını kınamıştı. Lai, Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 75’inci yılı kutlamalarına atıfla, "Söz konusu olan yaş ise Çin Halk Cumhuriyeti'nin Çin Cumhuriyeti'nin 'ana vatanı' olması mümkün değil. Aksine Çin Cumhuriyeti Çin Halk Cumhuriyeti'nde yaşayan 75 yaş üstü insanların ana vatanı olabilir" demişti. "Çin Cumhuriyeti", 1912'de bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti topraklarında kurulmuş, yönetimi Çin iç savaşı sırasında Çin Komünist Partisi güçlerine yenilerek anakarayı terk etmiş ve Tayvan adasına çekilmişti. Çin- Tayvan gerilimi Çin ve Tayvan arasındaki gerilim, ABD’nin eski Temsilciler Başkanı Pelosi’nin 2022 yılındaki ziyaretiyle tırmansa da aslında kökleri İkinci Dünya Savaşı'na dayanıyor. İkinci Dünya Savaşı sonrası 1949'da Mao Zedong önderliğinde Çin Halk Cumhuriyeti kurulmuş, iç savaşı kaybeden Çan Kay-sek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Koumintag) üyeleri ise Tayvan’a yerleşerek adada geçici bir hükümet kurmuştu. Koumintag, 1912'de kurulan "Çin Cumhuriyeti" iktidarının Ada'da devam ettiğini savunuyordu. Çok partili dönemde kurulan ve şu anda Tayvan’da yönetimde olan Demokrat İlerici Parti, adanın filli bağımsızlığını korumasından yana bir politika izliyor. Çin ise Tayvan’ın kendi topraklarının bir parçası olduğunu iddia ederek adanın ana kara ile birleşmesi için gerekirse güç kullanacağını vurguluyor. Tayvan, 1949'dan bu yana fiili bağımsızlığa sahip bulunuyor.