Mustafa Kemal 7 Şubat 1923 günü Balıkesir Paşa Camiinde dini kıyafet giyerek HUTBE okumuştur. Bu hutbe, yaşamı boyunca Mustafa Kemal’in okuduğu tek hutbedir, başka örneği yoktur. Balıkesir Hutbesi incelenirse, Hutbe’nin DİN ve DÜNYA işlerinin birbirinden ayrılığını vurguladığı görülecektir. Yani ana vurgu LAİKLİK’tir. Mustafa Kemal bu hutbe ile laiklik mesajı vermektedir. 22 Ocak 1923’de Bursa’da DEVRİM üzerinde durmuştur. Hutbe ile ilgili cevap verilmesi gereken pek çok soru vardır. Bu soruların bir iki tanesini belirtmek istiyorum. Hutbe neden bu tarihte okunmuştur? Laiklik mesajı cami yerine başka bir makamda verilemez miydi? Bazı araştırmacılar, Balıkesir’in bir yol üstü şehri olduğu için hutbenin Balıkesir’de okunduğunu ifade ediyorlar. Bu görüşe katiyen katılmıyorum. Mustafa Kemal 17 Şubat 1923’de İzmir İktisat Kongresi’ni toplamıştır. İzmir yolunun üzerinde Bursa, Eskişehir gibi şehirler vardır, buralarda hutbeyi okuyabilirdi. Ayrıca Ankara’da da okuyabilirdi. 1996’da ulusal düzeyde dereceye giren bir çalışmamızda, hutbenin Balıkesir kongrelerinin sonuncusu olduğunu iddia ettik. Balıkesir kongrelerinin ilkinin 18 Mayıs 1919 Alacamesccit toplantısı olduğunu kabul ettiğimizi belirttik. İlk toplantı yani kongre bir camide (Alacamescit) yapılmış, son toplantı bizzat Mustafa Kemal’in önderliğinde yine bir camide hutbe okunarak yapılmıştır. Hutbe sonunda Mustafa Kemal kendisine soru sorulmasını istemiş ve sorulan soruları cevapladırmıştır. Yani hutbe sadece bir hutbe değil, sorulu cevaplı bir oturum şeklinde gelişmiştir. Bize göre hutbenin Balıkesir’de okunmasının nedeni, BALIKESİR KONGRELERİ’dir. Bu kongrelerin bir hutbe ile sonlandırılmasıdır. Mustafa Kemal zaten bitmiş, pratik bir değeri kalmamış bu kongreleri kendi önderliğinde sonlandırmak istemiştir. Neden? Balıkesir kongreleri ile Balıkesir’de bir devlet kurulmuştur. Kongrelerin tertipleyicisi HACI MUHİTTİN bey, bir devlet başkanı havasına girmiştir. Mustafa Kemal’e yazdığı mektuplarda bu durumu çok ustaca diplomatik bir dil kullanarak belirtmiştir. Balıkesir kongreleri Sivas’a temsilci gönderilmesi hususunda çok isteksiz davranmıştır. Hutbeyi Balıkesir devletinin son temizlik operasyonu olarak görüyorum.