Irak’ta “9 yaşında evlilik” tartışması: Anketlere göre Iraklılar yasa tasarısına karşı çıkıyor

Irak’ta dokuz yaşına kadar kız çocuklarının evlendirilmesinin önünü açan ve ülke çapında protesto edilen yasa tasarısı tartışılmaya devam ederken ülkede yapılan anketler Irak vatandaşlarının çocuk yaşta evliliği yasallaştıracak değişikliklere ezici çoğunlukla karşı çıktığını gösteriyor.

Iraklı bir grup milletvekili, 1959 tarihli Kişisel Statü Yasası’na bazı eklemeler yapılmasını öngören tartışmalı yasa tasarısını Meclis gündemine taşıdı. Söz konusu tasarı 24 Temmuz’da Meclis oturum gündemine alınsa da itirazlardan dolayı okunmayarak o günkü gündemden çıkarıldı. Ardından 4 Ağustos’ta tartışmalı tasarının ilk okuması yapıldı. Tasarının Genel Kurul’da oylamaya sunulmadan önce Meclis’te iki oturumda daha görüşülmesi gerekiyor. Yürürlükteki 1959 tarihli yasaya göre şu an evlilik ve boşanmalar medeni hukuka göre yapılıyor. Yasa tasarısı ise ailelere medeni hukuka ya da dini hukuka göre evlenme tercihi sunuyor. Değişiklik kabul edilirse aileler laik hukuka veya dini hukuka göre evlenmeyi tercih edebilecek. Dini hukuka göre evlenmeyi tercih edenler de Sünni veya Şii hukuk sistemleri arasında seçim yapmak zorunda. Yasa tasarısı, evlenecek erkeğe nikahı istediği mezhebe göre seçme hakkı tanırken kadının ise nikah kıyma konusunda mezhep seçme hakkını elinden alıyor. Ayrıca boşanacak çiftin erkek çocuklarının ebeveynlerden birini seçme hakkı da 15’ten 7 yaşa düşürülüyor. Şu an yürürlükteki 1959 yılına ait kanuna göre evli çiftlerin boşanması medeni kanuna göre yapılırken, bu tasarıda ise çiftlerin seçimine göre Şii ya da Sünni mezhebe uygun olarak boşanma gerçekleştirilebilecek. Eğer kadının fıkhi anlamda bir mezhebi bulunmuyorsa mahkeme boşanma ve kazanılacak hakları eşinin mezhebine göre yapacak. Tasarıda çocuk yaşta evliliğe ilişkin açıktan bir hüküm bulunmasa da evliliklerin mezhep temelli akdedilmesi ile ilgili düzenlemenin söz konusu evliliklerden doğan çocukların bu mezheplerin doktrinine göre evlendirilmelerinin önünü açacağı ve mevcut yasada 18 olan evlilik yaşını fiilen düşüreceği değerlendiriliyor. Hem Şii hem de Sünni mezheplerden bazı din adamları kız çocuklarının 9 yaşında evlendirilebileceğini söylüyor. Bazı din adamları bu yoruma karşı çıksa da mezhebe dayalı bazı kurallar sadece evlilik yaşı değil miras ve velayet konularında da kadınların mevcut kazanımlarını ellerinden alıyor. Edinburgh Üniversitesi’nde Orta Doğu siyaseti ve uluslararası ilişkiler konusunda uzman öğretim görevlisi Nida Alahmad, Time’a yaptığı açıklamada “Bu teklif, gücü devletin elinden alıp dini kurumlara veriyor” diyor. Alahmad Sünni ve Şii Müslümanlar için ayrı yasal çerçeveler oluşturmanın ülkeyi daha da böleceğinden endişe ediyor. Öte yandan yasa tasarısı gündeme geldiğinden bu yana Irak’ın pek çok bölgesinde protesto eylemleri düzenlendi. Ayrıca yapılan anketler Iraklıların ezici çoğunluğunun yasa tasarısına karşı çıktığını gösteriyor. The National News’in haberine göre ülke genelinde 61 binden fazla Iraklının katıldığı bir kamuoyu araştırması, evlilik ve boşanmaların medeni hukuk yerine mezhep temelli yapılmasına karşı önemli bir muhalefet olduğunu ortaya koydu. Iraq Polling Team tarafından 13-15 Ağustos tarihleri arasında yapılan ankete göre Iraklıların yüzde 73.2’si 1959’dan beri yürürlükte olan Kişisel Statü Yasası’nda yapılacak değişikliklere “şiddetle karşı” olduklarını ifade etti. Buna karşılık, ankete katılanların sadece yüzde 23.8’i değişikliklere güçlü destek verirken, yüzde 3.1’i konuyla ilgili görüş bildirmedi. Sonuçlar ve yapılan protestolar yasa tasarısının önemli bir halk direnişiyle karşılaşacağını gösteriyor. İslamcı partiler 2014 ve 2017 yıllarında da benzer değişiklikler yapmaya çalışmış ancak her ikisi de başarısızlıkla sonuçlanmıştı.